Analiza wsteczna (inna nazwa: retroanaliza) jest to jedna z dziedzin kompozycji szachowej. Polega na wykazaniu, jakie ruchy bierek szachowych doprowadziły do powstania zadanej z góry pozycji na szachownicy. Czyli jej zadaniem jest przedstawienie historii danego ustawienia. Analiza wsteczna jest jakby „odwróconym” solvingiem. W zadaniach z a.w. należy wykazać np., czy dana pozycja jest legalna, czyli czy możliwe jest podanie prawidłowej sekwencji posunięć, zgodnej z zasadami ruchów bierek szachowych, za pomocą której można dojść do danego ustawienia. Posunięcia sprzeczne z zasadami gry w szachy są niedopuszczalne w analizie wstecznej.

Analiza wsteczna jest typowym przykładem pracy detektywistycznej, nie związanej bezpośrednio z praktyczną grą w szachy. Z tego powodu nie może być zaliczana do szachów w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz do gier, czy rozrywek umysłowych (łamigłówek) wykorzystujących elementy szachowe. Oczywiście może być doskonałym narzędziem treningu umysłu szachisty i wspaniałą zabawą dla wszystkich miłośników szachów! Np. można próbować odtwarzać historię posunięć bierek, które doprowadziły do powstania pozycji uwiecznionych na obrazach o tematyce szachowej. W celu zrozumienia mechanizmu funkcjonowania analizy wstecznej proponuję zapoznać się z pouczającym przykładem „Problem 111” albo w angielskiej Wikipedii „Example”

Dodatkowe odnośniki:
Wprowadzenie do a.w.
Zestaw historycznych zadań z a.w.
Zadania
Forum dyskusyjne poświęcone zadaniom szachowym, w tym i a.w.
Baza zadań z a.w.