Obecnie w świecie szachowym panuje jasny trend przywiązywania największej uwagi fazie debiutowej. Jest to właściwie logiczne podejście. Przecież pierwsze ruchy w partii określają styl walki. Otwarcie jest fundamentem każdego pojedynku szachowego. Dobrze rozegrane i ze zrozumieniem ułatwia przejście do gry środkowej i potem nawet do końcówki. Poprawnie rozegrany debiut daje duże szanse na odniesienie sukcesu, także przeciwko silniejszym przeciwnikom. O tych problemach pisałem wielokrotnie na moim blogu i portalu.

Popularność książek debiutowych jest więc ogromna wśród szachistów wszystkich klas: od amatorów do zawodowców. Naprzeciw tym zainteresowaniom i potrzebom skłania się działalność wydawnictw szachowych na całym świecie, które mają w swoim programie pozycje dotyczące początkowej fazie gry i to około w 80%.

Podobnie jest w Niemczech i nic dziwnego, że największe wydawnictwo w strefie języka niemieckiego Joachim Beyer Verlag koncentruje swoją działalność w tym kierunku. W minionym roku szef wydawnictwa Robert Ullrich zaproponował mi napisanie książki o partii włoskiej. Oczwiście wyzwanie przyjąłem.

Jako początkujący szachista po ruchach 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 stawiałem gońca na c4. Nie miałem większych problemów po 3…Sf6, natomiast kłopoty występowały po symetrycznej odpowiedzi 3…Gc5. Trudno było osiągnąć przewagę debiutową po 4.c3. W pewnym momencie zacząłem grać nawet gambit Evansa po 4.b4!? Potem przerzuciłem się całkowicie na ruch 3.Gb5.

Tak, partia włoska jest bardzo solidnym otwarciem. Obecnie gra ją nawet kandydat do tytułu mistrza świata Magnus Carlsen. Sam też grywałem ją czarnym kolorem: link. W pracy trenerskiej miałem kilkanaście zajęć na ten temat. Dlatego napisanie książki nie było dla mnie trudnym problemem.

Do współpracy zaprosiłem silnego mistrza w grze korespondencyjnej Uwe Bekemanna, z którym wydałem już dwie prace: link 1 i link 2.

Italienische Partie – richtig gespielt
Jerzy Konikowski i Uwe Bekemann
Joachim Beyer Verlag 2013
191 stron
ISBN 978-3-940417-16-9

Mistrz Dawid Przepiórka (1880-1940) był polskim szachistą i kompozytorem szachowym pochodzenia żydowskiego. Był członkiem drużyny, która w Hamburgu w 1930 roku zdobyła złoty medal olimpijski, mistrz Polski, wicemistrz świata amatorów oraz działacz szachowy.

Książka ta powstawała około trzech lat. Opisuje życie jednego z najwybitniejszych szachistów w historii królewskiej gry. Czytelnik znajdzie w niej wiele ciekawych materiałów, partie komentowane oraz zbiór świetnych kompozycji szachowych Dawida Przepiórki. Można ją zamówić w wydawnictwie Penelopa.

Mistrz Przepiórka
Tomasz Lissowski, Jerzy Konikowski, Jerzy Moraś
Wydawnictwo Penelopa 2013
271 stron (format 235×165)
ISBN 9 788362 908905

II poprawione wydanie 2023
ISBN 978-83-62908-90-5

Dwa lata temu wydawca Joachim Beyer odszedł na zasłużoną emeryturę i rolę szefa w firmie przejął Robert Ullrich, który aktywnie kontynuuje działalność swego poprzednika. W programie wydawnictwa jest wiele książek o tematyce szachowej. W planie są oczywiście także wznowienia starych publikacji.

Robert Ullrich zaproponował mi dalszą współpracę i wspólnie uzgodniliśmy do opracowania kilka tematów. Pierwszym projektem jest książka repertuarowa dla białych po 1.e4. Zawiera ona 13 rozdziałów i 78 przykładowych partii. Jej celem jest pomoc młodym adeptom gry szachowej w szybkim opracowaniu własnego repertuaru debiutowego. Optymistyczny tytuł „1.e4 zwycięża” ma zachęcić do jej kupna.

Współautorem książki jest mistrz w grze korespondencyjnej i autor kilku monografii debiutowych Uwe Bekemann, z którym napisałem już jedną wspólną pracę o gambicie królewskim.

Dla przypomnienia: w 1999 roku ukazała się podobna tematycznie moja książka „Gram 1.e4!” w wydawnictwie Piotra Kaczorowskiego.

1.e4 siegt!
Jerzy Konikowski i Uwe Bekemann
Joachim Beyer Verlag 2013
251 stron
ISBN 978-3-940417-42-8

////////////////////////////////////

1.e4 siegt!
2 wydanie rozszerzone
Jerzy Konikowski i Uwe Bekemann
Joachim Beyer Verlag 2020
286 stron
ISBN 978-3-95920-127-8

Wersja angielska

Debiut jest fundamentem partii szachowej i poprawnie rozegrany daje duże perspektywy na sukces w każdym pojedynku. Nawet słabsi zawodnicy mają realne szanse na odniesienie zwycięstwa przeciwko silniejszym i doświadczonym przeciwnikom. Dlatego otwarcia odgrywają bardzo ważną rolę we współczesnych szachach.

Bez wystarczającej wiedzy o początkowej fazie partii nie można myśleć o znaczących wynikach turniejowych. Mimo tego nie wszyscy szachiści mają ochotę na studiowanie skomplikowanej i bardzo obszernej teorii debiutów. Ograniczają się tylko do pobieżnego jej poznania i potem się dziwią, że ich sportowy postęp ciągnie się w ślimaczym tempie.

Problem ten jest szczególnie zauważalny w kręgach  naszych kadr, na co zwrócił niedawno uwagę Włodzimierz Schmidt. Z moją polemiką na ten temat można zapoznać się na blogu w kategorii Szachy w Polsce – „Odkrycie” Włodzimierza Schmidta. 

W mojej pracy szkoleniowej zwracałem zawsze uwagę moim podopiecznym na kwestię studiowania otwarć szachowych. Także konkretną pracą, tzn. publikacją artykułów w polskiej prasie specjalistycznej oraz tematycznymi książkami uczulałem wszystkich na ten problem. Jestem trenerem, który ma duży dorobek twórczy w kraju na tym polu.

Poruszenie tego zagadnienia przez Włodzimierza Schmidta na posiedzeniu zarządu Polskiego Związku Szachowego w dniu 27 października 2012 roku zmobilizowało mnie do zainicjowania ważnej akcji. Jej celem jest bliższe zainteresowanie otwarciami naszej młodzieży. Moja inicjatywa otrzymała pełne wsparcie wydawcy Penelopy Jerzego Morasia.

Zachęcam wszystkich tych, którzy mieliby tutaj coś do powiedzenia do współpracy. Trzeba dać młodym zawodniczkom i zawodnikom możliwości szybkiego rozwoju twórczego. Ale bez wystarczającej znajomości teorii debiutów, nie można myśleć o znacznych sukcesach międzynarodowych.

Seria „Ciekawostki debiutowe” ma objąć szeroki zakres różnych interesujących wariantów i gambitów. Ma dać ogólny o nich obraz oraz zachęcić do pracy w tym kierunku. To ma być praktycznie szybkie wprowadzenie do późniejszych głębszych badań na tym polu.

W pierwszej części przedstawiłem dwa interesujące warianty:

1. Obrona sycylijska: 1.e4 c5 2.d4 cxd4 3.Hxd4.

2. Obrona Caro-Kann: 1.e4 c6 2.Sc3 d5 3.Hf3.

W obu grach biały hetman bardzo wcześnie wchodzi do akcji, co jest właściwie zaprzeczeniem ogólnych zasad w szachach, które zalecają włączenie najsilniejszej figury do działania dopiero w późniejszej fazie partii.

Współczesna teoria szachowa elastycznie podchodzi do tych problemów i wyklucza dogmatyczne traktowanie różnych otwarć. Są systemy, w których zaleca się właśnie szybką aktywizację hetmana, aby w ten sposób już na początku partii wkroczył do gry i wziął udział w bezpośrednim ataku na nieprzyjacielskiego króla.

Książka przedstawia oba systemy z punktu widzenia białych z prostym planem gry: szybkie wprowadzenie do gry hetmana, roszada w długą strone i atak na nieprzyjacielskiego króla!

Ciekawostki debiutowe – część 1
Jerzy Konikowski
124 strony
Penelopa 2013
ISBN 978-83-62908-78-3

Chyba każdy początkujący szachista stoi przed dylematem: co grać, zarówno białymi, jak i czarnymi? Gdy zostałem członkiem OKO „Caissa” Bydgoszcz i zdecydowałam się na poważne uprawianie szachów, zadałem komuś w klubie to pytanie. Trenerów w tamtych czasach nie było.

Poradzono mi: białymi zaczynaj partię koniecznie ruchem 1.e4 i po symetrycznej odpowiedzi graj gambit królewski. To nauczy ciebie taktyki. A czarnymi próbuj na początku wszystko, abyś wyczuł, co ci najbardziej odpowiada.

Jednocześnie polecono mi dwa tomy „Teorii debiutów szachowych” Keresa w języku polskim, które wtedy można było bez problemu kupić w księgarniach. Tak też zrobiłem. Dzięki tym książkom przygotowałem sobie repertuar białymi po otwarciu królewskim pionkiem.

Na początku grałem gambit królewski, ale większych sukcesów w tym otwarciu nie odnosiłem. Za dużo partii remisowałem. Włączyłem więc szybko do gry inne otwarcia: debiut centralny, obronę 2 skoczków i w końcu partię hiszpańską.

Po latach dowiedziałem się, że to była prawidłowa droga. Już jako trener kadry Polskiego Związku Szachowego miałem możliwość dyskutowania o tych sprawach z szachistami i trenerami Związku Radzieckiego, którzy potwierdzili, że każdy szachista zanim będzie stosował partię hiszpańską musi przejść fazy wstępne, w tym koniecznie powinno być miejsce na gambit królewski. Tego samego zdania był Borys Spasski, którego zapytałem w tej kwestii w trakcie jednej z rund Bundesligi. Były mistrz świata wyraził nawet tezę, że kto nigdy nie grał tego gambitu, to nie zrozumie dobrze istoty taktyki szachów!

W swojej pracy trenerskiej zwracałem uwagę moim podopiecznym na ten aspekt. Niestety obecnie młodzi adepci szachów często wybierają schematy po 1.d4, bo tutaj nie potrzeba się dużo uczyć. Należy więc pochwalić inicjatywę corocznej organizacji turnieju „Królewski Gambit Radomia”, który zmusza zawodniczki i zawodników do poznawania idei gambitu!

Jak doszło do tego, że napisałem książkę o gambicie królewskim? Pewnego razu wydawca Joachim Beyer zapytał mnie, czy nie mógłym przygotować książki o tym gambicie, ponieważ jest zapotrzebowanie na ten temat i to pasuje do serii „…richtig gespielt”.

Obiecałem, że to chętnie zrealizuję, ponieważ temat jest bardzo interesujący i mam tutaj duże doświadczenia. Ale w późniejszym terminie, gdyż w tym momencie mam do wykończenia inne projekty. Ostatecznie ustaliliśmy, że książka powinna być gotowa w 2010 roku. Niestety obietnicy nie dotrzymałem. Temat okazał się zbyt trudny i wymagał dalszych głębokich analiz.

Ostatecznie zaproponowałem współpracę graczowi korespondencyjnemu Uwe Bekemannowi, który jest redaktorem pisma „Fernschachpost” i autorem kilku książek debiutowych. Dla tego pisma od kilku lat  piszę teoretyczne artykuły.

To przyśpieszyło tok pracy i przed kilkoma dniami książka ukazała się wreszcie w księgarniach. Niestety wydawnictwo przeoczyło fakt, że na okładce nie ma nazwiska mojego partnera. Na szczęście jest na drugiej stronie i tylnej okładce. Takie rzeczy się rzadko zdarzają, ale można je nieraz spotkać. Mój współpracownik przyjął to wydarzenie ze spokojem. Obecnie pracujemy razem nad kolejną książką.

Uwe Bekemann w Wikipedii

Uwe Bekemann w Facebook

Nasza praca składa się z 27 rozdziałów, 81 tematycznych partii i ma w sumie 256 stron. Jest więc sporo materiału do samodzielnej pracy. Po jej gruntownym przestudiowaniu każdy powinien poznać główne idee królewskiego gambitu z możliwością włączenia go swego repertuaru debiutowego.

Königsgambit – richtig gespielt
Jerzy Konikowski i Uwe Bekemann
Joachim Beyer Verlag 2012
256 stron
ISBN 978-3-940417-26-8

II wydanie (2022)

319 stron
ISBN 978-3-95920-151-3

Moje dwie popularne w Niemczech książki dotyczące otwarć szachowych „Schnellkurs der Schacheröffnungen: Band 1 – Theorie i Band 2 – Praxis” (Joachim Beyer Verlag) ukazały się 2004 roku w formie elektronicznej w wydawnictwie Chess Academy.  Dysk został wzbogacony o około 2 milionów partii.

W 2003 roku wydawca „Fernschach International” Manfred Gluth wydał drugi dysk z partiami korespondencyjnymi z różnych turniejów oraz moimi artykułami, które na przestrzeni kilku lat opublikowałem w jego piśmie.

W trakcie kilkuletniej pracy trenerskiej w punkcie szkoleniowym w Essen poznałem szachistki i szachistów, którzy w tym czasie zaliczali się do czołówki kadry młodzieżowej (do 25 lat) w naszym kraju związkowym. Większa część z nich traktowała hobbystycznie szachy i po skończeniu szkół (studiów), podjęciu pracy zawodowej i założeniu rodziny odeszła od wyczynowego uprawiania naszej dyscypliny.

Inni próbowali połączyć uczestnictwo w turniejach z zawodowymi obowiązkami. Do tej grupy należał Olaf Heinzel. Przez wiele lat pracował jako manager w dużym hotelu na terenie Bawarii i każdy wolny czas wykorzystywał na granie w turniejach. Wystarczyło to na uzyskanie tytułu mistrza międzynarodowego. Później Olaf zmienił zajęcie i został pracownikiem firmy organizującej imprezy szachowe. W ostatnich latach ma własny biznes.

Z Olafem spotykam się dość często na różnych imprezach szachowych. Zawsze wita mnie serdecznie słowami: „Cześć trenerze”. W trakcie meczu o mistrzostwo świata Anand-Kramnik w Bonn był szefem biura prasowego. Gdy  wszedłem tam po raz pierwszy po akredytację, to natychmiast zostałem zareklamowany jako jego były trener.

Jest to miłe chyba dla każdego trenera, gdy podchodzą do  niego byli podopieczni i przypominają dawną współpracę. Kilka lat temu podeszła do mnie młoda kobieta z dwójką dzieci. Przedstawiła się, ale nie bardzo mogłem ją „zaszufladkować”. Przypomniała więc mi, że kiedyś była na szkoleniu kadry niemieckiej juniorek i ja tam byłem trenerem!

Wracam do przedstawionej książki. W 2008 roku ustaliłem z wydawcą Joachimem Beyerem kolejny temat o obronie holenderskiej po ruchach 1.d4 f5.

Pewnego razu spotkałem Olafa i nagle przypomniałem sobie, że mój były podopieczny od czasu do czasu stosuje tę obronę. Zaproponowałem więc współpracę i tak na początku 2010 roku ukazało się nasze wspólne dzieło.

Jest to książka repertuarowa dla czarnych. Proponujemy cztery systemy:

1. „Leningradzki z rozwojem gońca na g7” (1.d4 f5 2.g3 Sf6 3.Gg2 g6).
2. „Kamienna ściana” (1.d4 f5 2.g3 Sf6 3.Gg2 e6 4.c4 d5).
3. „Klasyczny system” (1.d4 f5 2.g3 Sf6 3.Gg2 e6 4.Sf3 d6).
4. „System Alechina” (1.d4 Sf6 2.g3 Sf6 3.Gg2 e6 4.Sf3 Ge7 5.0-0 0-0 6.c4 Se4).

W uzupełnieniu analizujemy 40 tematycznych partii.

Holländisch – richtig gespielt
Jerzy Konikowski i Olaf Heinzel
Joachim Beyer Verlag 2010
149 stron
ISBN 978-3-88805-499-0

II poprawione i uzupełnione o nowe przykłady wydanie oraz w nowej okładce ukazało się w 2014 roku.

Holländisch – richtig gespielt
Jerzy Konikowski i Olaf Heinzel
Joachim Beyer Verlag 2014
183 strony
ISBN 978-3-940417-64-0

Firma Chess Academy powstała w Düsseldorfie w 1991 roku. Jej szefem jest mistrz szachowy z Ukrainy Witali Braslawski. Firma produkuje obecnie dyski na wszystkie zagadnienia dotyczące szachów.

W wyniku współpracy z wydawnictwem Joachima Beyera ukazały się w latach 2001 i 2002 dwie dyskietki zawierające zbiór różnych książek testowych trzech autorów, które ukazały się wcześniej w formie papierowej. Znalazły się tutaj takie tematy: problemy gry środkowej, końcówki techniczne, taktyczne i kombinacyjne, fazy przejściowe itd. Dyskietka robocza funkcjonuje dopiero po zainstalowaniu specjalnego programu.

Chess Academy
Konikowski/Schulenburg/Treppner
Düsseldorf 2001 i 2002

Wersja angielska

W pracy trenerskiej polecałem moim podopiecznym stosowanie debiutów pasujących do ich stylu gry. Ale zanim to się wykrystalizowało w grze każdego młodego gracza, trzeba było coś wstępnie polecić, przygotować materiały, wyjaśnić strategię i taktykę danego otwarcia.

Sam wychodziłem – na bazie moich wieloletnich doświadczeń – z założenia, że najlepszym obiektem studiów dla młodych zawodników jest obrona sycylijska, która jest bardzo bogata w motywy strategiczno-taktyczne. Po jakimś czasie zawodnik jest już sam w stanie określić, co mu najbardziej „leży” i co  chciałby włączyć na stałe do swego repertuaru debiutowego.

Sama obrona sycylijska jest bogata w różne systemy i warianty. Moim zdaniem najbardziej wartościowe pod kątem różnorodności w  motywy jest system smoczy i Najdorfa. W moim punkcie szkoleniowym w Essen przez wiele lat trenowałem z podopiecznymi „Najdorfa”. W ciągu kilku lat zebrał się materiał analityczno-informacyjny (także w trakcie mojej współpracy z Radosławem Wojtaszkiem) i na bazie tych doświadczeń powstała ta praca.

Jest to książka repertuarowa. Zalecam w niej zapoznanie się z systemem Najdorfa i to w całej jego rozciągłości. Czytelnik ma poznać możliwie wszystkie powstające warianty w tym systemie  i jakie wynikają w nich plany strategiczno-taktyczne.

Po ruchach 1.e4 c5

białe mogą też, oprócz 2.Sf3, grać 2.Sc3 (rozdział 1), 2.c3 (rozdział 2), 2.d4 (rozdział 3) i 2.f4 (rozdział 4).

2.Sf3 d6

3.d4

Wariant po 3.Gb5+ został omówiony w rozdziale 5.

3…cxd4 4.Sxd4

Możliwość 4.Hxd4 przedstawiłem w wprowadzeniu.

4…Sf6 5.Sc3 a6

6.Gg5

6.f3 (rozdział 6)
6.Ge3 (rozdział 7)
6.f4 (rozdział 8)
6.g3 (rozdział 9)
6.Ge2 (rozdział 10)
6.Gc4 (rozdział 11)
Inne warianty po 6.h3, 6.a4, 6.Gd3 i 6.Wg1 zostały omówione w wprowadzeniu.

6….e6 7.f4

7.Gc4, 7.He2, 7.Hf3, 7.Hd3 i 7.Hd2 zostały przedstawione w wprowadzeniu.

7…Ge7

7…Hb6 (rozdział 12)
7…b5 (rozdział 13)
7…Hc7 (rozdział 14)
7…Sbd7 (rozdział 15)
7…Sc6 (rozdział 16)
7…h6 (rozdział 17)

8.Hf3 Hc7 9.0-0-0 Sbd7 10.g4

10.Hg3 i 10.Ge2 zostały omówione w wprowadzeniu.

10…b5 11.Gxf6 Sxf6 12.g5 Sd7

12.a3

12.f5 jest przedstawione w rozdziale 18.

Uzupełniający rozdział 19 zawiera 65 komentowanych partii.

Modernes Sizilianisch – richtig gespielt
Jerzy Konikowski
Joachim Beyer Verlag 2006
262 strony
ISBN 3-88805-490-7

////////////////////////

II wydanie zostało rozszerzone o nowe materiały i zostały też poprawione błędy analityczne.

Modernes Sizilianisch – richtig gespielt
II wydanie
Jerzy Konikowski
Joachim Beyer Verlag 2014
304 strony
ISBN 978-3-940417-59-6

///////////////////////////////

III wydanie ukazało się w 2020 r.
ISBN 978-3-95920-104-9

///////////////////////////////

Modernes Sizilianisch – richtig gespielt
IV poprawione wydanie
Jerzy Konikowski
Joachim Beyer Verlag 2021
335 stron
ISBN 978-3-95920-128-5