Sebastian Nieznaj z Oświęcimia napisał: Na głównej stronie 10-10-2013 http://www.chessgames.com/ opublikowano ciekawą kombinację naszych mistrzów: Zbigniew Doda vs Bogdan Śliwa nazwana „Zip-a-Dee Doda” podczas Memoriału Rubinsteina z 1963 roku.
Oto cała partia:
W dniach 28.09-9.10.2013 odbyły w Budvie (Czarnogóra) Mistrzostwa Europy Juniorów do lat 18. Polskę reprezentowała liczna grupa młodzieży (43 osoby).
Ostatecznie zdobyto 2 medale w konkurencji dziewcząt.
Grupa do 8 lat: Laura Czernikowska – złoto!
Grupa do 16 lat: Mariola Woźniak – srebro!
Niestety zawiedli chłopcy, szczególnie rutynowany Kacper Drozdowski.
Końcowe wyniki są podane na stronie Polskiego Związku Szachowego: link.
ChessBase News 1
ChessBase News 2
Wiceprezes Włodzimierz Schmidt podkreślił, że słabe przygotowanie debiutowe jest problemem zarówno czołówki kobiet, jak i mężczyzn i zadeklarował gotowość nadzorowania pracy konsultanta debiutowego kadry kobiet i mężczyzn (Protokół z zebrania zarządu Warszawa, biuro PZSzach, Al. Jerozolimskie 49, 27 października 2012 r. godz. 10.00-18.00).
Michał Krasenkow – trener kadry Polskiego Związku Szachowego (Pismo MAT 4-2013): Kładzenie nacisku na pracę nad debiutami jest śmiesznym podejściem.
////////////////////////////////////////
W części 11 tego cyklu przedstawiłem sylwetkę Dmitri Andrejkina.
Ten 23-letni rosyjski szachista czyni niebywałe postępy w szachach. Jego silną bronią jest faza debiutowa. W odbywających się właśnie mistrzostwach Rosji w Niżnym Nowgorodzie Andrejkin pokonał byłego mistrza świata Władimira Kramnika i to w jego koronnym wariancie: obronie berlińskiej w partii hiszpańskiej.
Andrejkin podjął wyzwanie swego doświadczego przeciwnika i udowodnił, iż dzięki doskonałej znajomości rzadkiego wariantu po 6.dxc5!? (główny wariant powstaję po 6.Gxc6) można wygrać nawet z jego największym w świecie specjalistą.
Tak trzeba obecnie trenować, aby osiągać szybkie sukcesy w szachach. Dlatego polecam młodym i ambitnym zawodnikom takie hasło:
W tym rozdziale przedstawię w dużym skrócie, jak komputery odgrywały coraz większą rolę w szachach. Więcej przeczytacie w innych rozdziałach, przede wszystkim w tych poświęconych superkomputerom szachowym, sławnym meczom człowiek kontra maszyna i rywalizacji silników.
Jeśli nie liczyć trików z człowiekiem ukrytym pod stołem z szachownicą i podobnych, próby użycia maszyn do gry w szachy podejmowano już ponad pół wieku temu. Na początku, w połowie XX wieku, uważano, że nauczenie komputera, jak grać, nie będzie miało praktycznego znaczenia, będzie jedynie punktem wyjścia do rozwiązania innych problemów. W 1951 roku, czyli jeszcze przed pojawieniem się komputerów zdolnych do tak zaawansowanych obliczeń, sławny Alan Turing zaprojektował (oczywiście wyłącznie na papierze) pierwszy program szachowy. Rok później, z braku odpowiedniego sprzętu, rozegrał partię z człowiekiem, symulując działanie programu we własnej pamięci. Wcześniej, pod sam koniec lat 40., Claude Shannon, również matematyk, opracował podstawowe strategie silnika: analizę wszystkich posunięć do określonej głębi drzewa wariantów, którą nazwał „A”, i analizę tylko wybranych, wyznaczonych na podstawie wiedzy szachowej, którą nazwał „B”.
Dietrich Prinz w 1951 roku zdołał nauczyć jeden z wczesnych komputerów znajdywania mata w dwóch posunięciach.
Pod koniec lat 50. komputery nie tyle umiały grać w szachy, co rozegrać partię zgodnie z regułami. Taki program napisał w 1958 roku pracownik IBM-a Alex Bernstein. W tym samym czasie powstał program NSS, opracowany przez Allena Newella, Herberta Simona i Cliffa Shawa, wykorzystujący podstawowy algorytm liczenia wariantów i „odcinania” wybranych (ang. alpha-beta pruning, patrz rozdział poświęcony silnikom) natychmiast po uznaniu ich za mniej obiecujące.
Wcześniej niedostateczne zasoby sprzętowe wymagały ograniczenia liczby pól. Pierwszym programem zdolnym rozegrać taką partię (na szachownicy 6 × 6, bez gońców, roszady, promocji piona na gońca i prawa do pierwszego ruchu pionem o dwa pola) był Los Alamos chess, stworzony w 1956 roku na programowalny superkomputer MANIAC I, uruchomiony, zanim MANIAC rozpoczął obliczenia związane z budową bomby atomowej. (Piszę: superkomputer, a wcześniej o tym, że brakowało mu mocy, ale kilka tysięcy lamp próżniowych miało bardzo niską wydajność).
W latach 1959–1962 kilku studentów MIT-u napisało kod zdolny do pokonania szachisty amatora. Pracujący w Micie Richard Greenblatt dodał do niego sporo wiedzy szachowej, co pozwoliło programowi MacHack VI działającemu na komputerze DEC-PDP-6 osiągnąć w turnieju z udziałem ludzi ranking typowy dla przeciętnego gracza. Na początku lat 60. mistrz świata w szachach Michaił Botwinnik, z wykształcenia elektrotechnik, rozwinął na radzieckich komputerach, o bardzo ograniczonych możliwościach, techniki wybierania najlepszych posunięć do analizy.
W latach 1966–67 rozegrano pierwszy mecz między komputerami: Kaissa – Kotok-McCarthy.
Oprogramowanie wykonało wielki skok w latach 70. Wtedy pojawiły się tak podstawowe dziś elementy, jak: książki otwarć, tablice transpozycji, tablice końcówek, a także nowe algorytmy oceny pozycji (takie jak iteratywne pogłębianie) i przede wszystkim plansze bitowe. (O tym wszystkim przeczytacie w rozdziałach opisujących różne typy oprogramowania szachowego i działanie silnika).
Jednak w latach 70. był okres, gdy najmocniejszy silnik, Chess, stosował metodę brutalnej siły w czystej postaci, bo stosunkowo mało rozwinięte techniki ograniczania liczby wariantów do obliczenia nie zajmowały więcej zasobów niż liczenie wszystkich.
To także wtedy mikrokomputery zaczęły trafiać pod strzechy i silniki szachowe stały się dostępne nie tylko naukowcom. Pierwsze przeznaczone na domowe mikrokomputery były pisane przez hobbystów i dostępne w wersji do samodzielnego wpisania. Wkrótce pojawiły się komercyjne silniki działające na takich komputerach, jak Apple II i TRS-80. W tym samym czasie, w 1977 roku, pionier komputerowych szachów Ken Thompson wraz Joe Condonem stworzyli pierwszy superkomputer zaprojektowany pod tym właśnie kątem, Belle, który w takich obliczeniach był kilkadziesiąt razy szybszy od ówczesnych superkomputerów ogólnego przeznaczenia.
W 1974 roku rozegrano pierwszą edycję mistrzostw świata komputerów, World Computer Chess Championship. (W latach 1980–2001 rozgrywano osobny cykl dostępny wyłącznie dla mikrokomputerów).
W 1977 roku powstała organizacja International Computer Chess Association (ICCA), przemianowana w 2002 roku na International Computer Games Association (ICGA), mająca promować wykorzystanie komputerów w szachach i organizować rozgrywki między nimi.
W tym samym roku pojawił się Chess Challenger, pierwszy domowy komputer szachowy. Pierwsze urządzenia tego typu grały na poziomie początkującego.
W 1980 roku silnik Sargon we współpracy z procesorem Z80 firmy Zilog (tę architekturę wykorzystano m.in. w ZX Spectrum) osiągnął poziom dość silnego amatora. Jedna z jego następnych wersji, zainstalowana na domowym pececie, pokonała w 1989 roku silnik działający na superkomputerze. W tym czasie komputery i programy szachowe były już zdolne sporadycznie zagrozić utytułowanym graczom, na przykład HiTech i Deep Thought pokonały dwóch amerykańskich arcymistrzów: Arnolda Denkera i Benta Larsena.
Jeszcze w połowie lat 80. nie było zgody co do tego, czy komputer kiedykolwiek będzie zdolny pokonać gracza ze ścisłej czołówki. Tak naprawdę uwierzono w to dopiero na przełomie lat 80. i 90., choć jak się okazało, trzeba było dopiero Deep Blue firmy IBM, specjalnie zbudowanego w tym celu superkomputera o setkach procesorów i specjalnie zaprojektowanych układów, wywodzącego się z projektu Deep Thought.
Dalsza część tego interesującego artykułu znajdziecie Państwo na stronie: link.
Paryski turniej Grand Prix był ostatnim w cyklu 2012/2013. W ciągu dwóch lat rozegrano sześć turniejów. Zawodnik miał prawo gry w czterech, ale trzy liczyły się w ogólnej punktacji.
Ostatecznie najlepszymi okazali się Weselin Topałow i Shakriyar Mamedyarov, którzy zakwalifikowali się do turnieju kandydatów w 2014 roku.
W czasie 28.09.-06.10.2013 klub szachowy Polonia Wrocław zorganizował międzynarodowy Arcymistrzowski Turniej Szachowy Kobiet im. Krystyny Hołuj-Radzikowskiej. Była to najsilniejsza impreza szachowa kobiet w Polsce w tym roku.
W stawce dziesięciu zawodniczek zobaczyliśmy reprezentantki Polski, w tym m.in. zawodniczkę Polonii Wrocław Jolantę Zawadzką, która pełniła także rolę dyrektora turnieju czy aktualną mistrzynię kraju Monikę Soćko.
Oprócz Polek w zmaganiach wzięły udział silne rankingowo zawodniczki z Armenii, Turcji, Gruzji, Hiszpanii i Niemiec. Stawkę uczestniczek z najwyższym rankingiem otworzyła Ormianka Lilit Mkrtchian (ELO 2469 pkt.). Pula nagród wynosiła 12 tys. złotych. Impreza odbyła się w siedzibie Polonii – przy ul. Wita Stwosza 37-38.
Końcowe wyniki
| 1-2 | Batsiashvili, Nino | 2419- | 6.5 | (28.25) |
| Majdan-Gajewska, Joanna | 2384- | 6.5 | (26.25) | |
| 3-4 | Szczepkowska-Horowska, Karina | 2376- | 5 | (21.75) |
| Guramishvili, Sopiko | 2431- | 5 | (21.00) | |
| 5-6 | Atalik, Ekaterina | 2433- | 4.5 | (18.00) |
| Mkrtchian, Lilit | 2469- | 4.5 | (16.75) | |
| 7 | Soćko, Monika | 2444- | 4 | (14.50) |
| 8-9 | Zawadzka, Jolanta | 2377- | 3.5 | (14.75) |
| Vega Gutierrez, Sabrina | 2392- | 3.5 | (13.50) | |
| 10 | Michna, Marta | 2385- | 2 | (10.75) |
Sławny szwedzki reżyser Ingmar Bergman w swoim filmie „Siódma pieczęć” przedstawił motyw szachowy zapożyczony ze średniowiecznego fresku kościelnego: Rycerz gra w szachy ze śmiercią.
W sierpniu 1605 roku na wybrzeżach Inflant ( dzisiaj Łotwa ) wylądował silny korpus szwedzki pod wodzą samego króla Karola IX. Nadmorski zamek Dyament wzięto, po czym Szwedzi rozpoczęli oblężenie Rygi. Nie był to pierwszy desant szwedzki w tych stronach, ale wojny ze Szwecją zawdzięczano niestety polityce Zygmunta III Wazy, który marzył też o koronie szwedzkiej. Nierzadka to choroba monarchów: królowie francuscy pożądali królestwa Neapolu wikłając się w daremne wojny na półwyspie Italii. Pretensje do tronu w Sztokholmie wynikały z jagiellońskich węzłów krwi z dynastią Wazów. Zygmunt III był siostrzeńcem Zygmunta Augusta, ostatniego Jagiellona, który wydał swoją siostrę Katarzynę za księcia Finlandii – Jana z rodu Wazów. Był on bratem króla Szwecji Eryka XIV. Ślub Jana z Katarzyną odbył się w Wilnie ( 4 X 1562 roku), ale ich szczęście nie trwało długo, ponieważ Eryk XIV obawiając się intryg Jana, uwięził w roku następnym młodą parę w lochach zamku w Gripsholmie. A zarazem Szwecja opowiedziała się po stronie Moskwy w obliczu jej roszczeń o Inflanty, należące do Rzeczypospolitej. Pikantnym szczegółem tego aliansu stało się niesłychane, wręcz nienormalne, żądanie Iwana Groźnego. Domagał się, aby odebrano Katarzynę Janowi oddając ją jemu za żonę! Kiedyś bowiem Iwan starał się bezskutecznie o jej rękę…Eryk XIV przystał na to, lecz na szczęście władzę przejął uwolniony szczęśliwie Jan. Jeszcze w więzieniu (20 VI 1566 ) Katarzyna powiła mu syna Zygmunta, dziś znanego głównie z warszawskiej kolumny! Przejmując berło w 1568 roku Jan uwięził brata, a po kilku latach go otruto. Jan przystąpił też do sojuszu z Rzeczypospolitą.
W wiele lat później Zygmunt III Waza – w roku 1598 – wyprawił się za morze, aby objąć tron Szwedów, Gotów, Wandalów, kiedy władzę zagarnął tam Karol Sudermański. Początkowo sprawy układały się dobrze, Sztokholm zajęto bez walki. Zygmunt nie dysponował jednak silnym wojskiem, po wygraniu bitwy pod Stegenborgiem nie prowadził energicznie dalszej kampanii, a w końcu przegrał pod Linkopingiem ( 25 IX 1598), trafiając do niewoli. Wypuszczono go za cenę wydania głównych stronników w Szwecji, których potem ścięto. Z Kalmaru Zygmunt wystosował jeszcze daremny protest do monarchów europejskich, a 30 października wylądował w Gdańsku. Tak w skrócie wglądało tło zatargu między Szwecją a Polską, czy raczej Zygmuntem, który Rzeczypospolitą używał dla osobistych ambicji. Zmarnował energię i środki, które należało przeznaczyć na front wschodni!
W lipcu 1599 roku parlament sztokholmski zdetronizował Zygmunta, uznał za to 4-letniego królewicza Władysława za następcę tronu, lecz Sudermańczyk pozostawał regentem do r.1604, kiedy to objął tron jako Karol IX. Uznał on, że konflikt należy przenieść na terytorium przeciwnika. W roku 1600 najechał Estonię, potem zajął prawie całe Inflanty, utrzymała się tylko Ryga. Kontrofensywę, z powodzeniem, prowadził wtedy hetman Jan Zamoyski.Był wielkim patriotą, z własnej szkatuły opłacał wojsko, zastawiał własne klejnoty. Brał udział w walce, odmroził nawet stopy i zapadł na zdrowiu. Ale Szwedzi stracili wtedy wszystkie twierdze, Karol wycofał się za Bałtyk.
Wracając w roku 1605 miał przed sobą hetmana Jana Karola Chodkiewicza, który dowodził zaledwie czterema tysiącami zbrojnych. A mimo to 27 września stawił czoła Karolowi IX pod wsią Kircholmem. Siły szwedzkie liczyły dwanaście tysięcy żołnierzy, ale przewagę tę rekompensowała jak zwykle polska husaria.Chodkiewicz miał trzy tysiące jazdy, a także tysiąc piechoty. Kiedy obie armie zwarły się w boju, husaria dokonała szarży na szeregi szwedzkie, rozbijając ich opór. Kopie, potem szable zbierały straszne żniwo : poległo aż 9 tysięcy Szwedów! Polacy wraz z Litwinami odnieśli wielkie zwycięstwo, a bitwa trwała zaledwie trzy godziny. Do stóp Chodkiewicza rzucono 60 sztandarów, zdobytych na Szwedach. Na placu boju zostało jedenaście szwedzkich armat, a niedobitki uchodziły w rozsypce. Sam król Karol IX w ostatniej chwili dopadł okrętu, salwując się przed niewolą.
Zwycięstwo pod Kircholmem rozsławiło nasz oręż w Europie, podobno nawet flegmatyczni Anglicy byli pełni podziwu, choć niektórych niepokoił wzrost potęgi Rzeczypospolitej. Jak widać już dawno przed wyznaczaniem nam linii Curzona Anglosasi martwili się o stan posiadania naszych sąsiadów. O, gdyby wiedzieli, że kniaź Adam Wiśniowiecki wznosił grody na ziemiach, które car Moskwy uważał za swoje! Po klęsce pod Kircholmem Szwedzi nie dali za wygraną, nadal słali swe regimenty do Inflant, a wojna toczyła się ze zmiennym szczęściem, tym bardziej że hetmani musieli tłumić rokosz Zebrzydowskiego i Radziwiłła broniących „złotej wolności”. Król w r.1606 straszył sejm wojskiem, a po pozornej kapitulacji pod Janowcem ( 29 września 1606) rokoszanie w czerwcu 1607 r. ogłosili detronizację Zygmunta i bezkrólewie. Doszło do bitwy pod Guzowem ( 6 VII 1607 ), w którym jednak rokoszan pokonano. Był to również okres polskiej interwencji w Moskwie, związanej z Dymitrem Samozwańcem. Dlatego w roku 1609 trzeba było nowej kampanii Chodkiewicza, aby odbić twierdze w Inflantach ponownie zajęte przez Szwedów. Odebrano Parnawę, Dyament, a pod Rygą Chodkiewicz pobił znowu armię Karola IX, w której walczyło wielu zaciężnych Szkotów, Holendrów, francuskich hugenotów. Po tej wiktorii zabrakło mu żołdu dla własnych chorągwi, zatem rozeszły się one do domów! Niestety, król Zygmunt rocznie trwonił aż 40 tysięcy talarów na samych muzyków zamiast dbać o wojsko. Ale też w Szwecji parlament odmówił podatków na wojnę, czego Karol IX nie przeżył „wśród piorunujących gniewów uczuł paraliżem odjętą sobie mowę, a obłąkany umysł”. Zmarł 30 X 1611 roku, pozostawiając tron 17-letniemu Gustawowi Adolfowi. A następne rozdziały wojen ze Szwecją historia dopisała nam później, niestety nie tak chwalebnie jak w latach 1605-1609.
Bez ogródek skomentował to Jasienica w tych słowach: „Wojna ze Szwecją rozpoczęła się w prywatnym właściwie interesie Zygmunta III, który usiłował na dwóch stołkach siedzieć, a stanowczo bardziej nęcił go przy tym ów sztokholmski…” Ale w Warszawie wystawiono mu kolumnę!
Marek Baterowicz
//////////////////////////////////////////
Autor artykułu jest szachistą i publicystą mieszkającym obecnie w Australii.
